پس از زلزله ویرانگر دهم شهریور 1341 بویینزهرا که بزرگی آن 2/7 در مقیاس ریشتر بوده و طی آن 12000 نفر جان خود را از دست دادند، اولین آییننامه زلزله ایران تهیه شد.
درسال 1343 سازمان برنامه و بودجه وقت در قالب یک طرح تحقیقاتی گزارشی تحت عنوان «آییننامه موقت حفاظت ساختمانها در برابر زلزله» منتشر نمود. به دنبال آن در وزارت آبادانی و مسکن کمیته آییننامه دفتر مطالعات و معیارهای ساختمانی تشکیل و جزوهای را تحت عنوان «آییننامه ایمنیساختمانها در برابر زلزله» در شهریور 1346 منتشر کرد. در این آییننامه ساخت ساختمانهای بیش از سه طبقه و یا مرتفعتر از 11 متر منحصراً با اسکلت فولادی یا بتنآرمه مجاز دانسته شده است.
این آیین نامه دو فصل داشت: فصل اول ساختمانهای با مصالح بنایی و فصل دوم محاسبه ساختمانها در برابرنیروی زلزله. در این آییننامه که دارای کمیته علمی بود، هر گونه تغییر، اصلاح و تکمیل در صلاحیت وزارت آبادانی و مسکن دانسته شده بود. آییننامه مذکور در قالب نشریات سازمان برنامه و بودجه وقت (دستورالعملهای لازمالاجرا) در سال 1348 انتشار یافت.
بعد از مدتی فصل دوم این آییننامه که مربوط به بارهای ناشی از زلزله بود به استاندارد ملی ایران شماره 519 «حداقل بار وارده بر ساختمانها» انتقال یافت و این آییننامه ملاک محاسبه ساختمانها در برابر زلزله قرارگرفت.
اعضا اولین کمیته تدوین عبارت بودند از:
آقایان : محمد تقی جهانشاهی، جواد صالحی، علیاکبر معینفر، محمدعلی آیتالهی و هوشنگ مشیرفاطمی
ویرایش اول
مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن با تشکیل کمیتهای ازتعدادی از استادان دانشگاه ها و صاحبنظران و همکاران مرکز ، پیشنویس «آییننامه طرح ساختمانها در برابر زلزله» را تهیه و اولین چاپ آن را در بهمن 66 منتشر نمود. این آییننامه با همکاری مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی شماره 2800 به خود گرفت و مجدداً بخش مربوط به بارهای ناشی از زلزله از استاندارد 519 جدا و آییننامه مذکور ملاک طراحی ساختمانها در برابر زلزله قرار گرفت. این آییننامه به استناد تصویبنامه مورخ 24/7/67 (27/12/67) هیأت وزیران برای اجرا به کلیه دستگاههای اجرایی و شهرداریها ابلاغ گردید و بعد از زلزله رودبار و منجیل در سال 1369 اهمیت و نقش آن بیش از پیش اثبات گردید و مورد توجه عموم قرار گرفت.
اعضاء کمیسیون تدوین :
- مهندس علی اکبر معین فر(رئیس کمیسیون )
- دکتر حسن سروی(دبیر کمیسیون)
دیگر اعضا به ترتیب حروف الفباء:
- دکتر رسول باقریها(موسسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران)
- مهندس بهمن حشمتی(انجمن ایارانی مهندسان محاسب ساختمان)
- دکتر محمود خجسته(دانشگاه شیراز)
- دکتر رضا رازانی(دانشگاه شیراز)
- دکتر مرتضی زاهدی(دانشگاه علم و صنعت ایران)
- دکتر مهدی قالیبافیان(دانشگاه تهران)
- دکتر کاظم مسلم(دانشگاه مشهد)
- مهندس احد نادرزاده(مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن)
- مهندس محمد حسین هوشدار تهرانی(مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن)
ویرایش دوم
توسعه دانش مهندسی بخصوص مهندسی زلزله در کشور و در دنیا ایجاب می کرد این آییننامه جوان تکمیل گردد. بر این اساس در سال 1372 کمیتهای متشکل از 36 نفر از صاحبنظران و استادان دانشگاه ها در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تشکیل گردید که با اجرای پروژههای تحقیقاتی کاربردی و تشکیل جلسات تخصصی نسبت به بازنگری این آییننامه اقدام نمود. این کمیته در اسفند 1375 به اخذ دریافت جایزه ویژه از «اولین جشنواره مهندسی ساختمان کشور» نائل شد.
این کمیته متشکل از 4 زیر کمیته به شرح زیر بود:
v کمیته اصلی متشکل از 15 نفر از اعضا
- دکتر علی اکبر آقاکوچک
- دکتر محمد تقی احمدی
- دکتر مصطفی توکلی
- دکتر محسن تهرانیزاده
- دکتر محمد کاظم جعفری
- دکترسید محسن حائری
- مهندس بهمن حشمتی
- دکتر رضا رازانی
- مهندس ناهید رزاقی آذر
- دکتر مرتضی زاهدی
- دکتر حسن سروی
- دکتر حمزه شکیب
- مهندس علی اصغر طاهری بهبهانی
- دکتر مهدی قالیبافیان
- مهندس علی اکبر معین فر
- دکتر رسول میرقادری
v کمیته تخصصی سازه متشکل از 20 نفر اعضا
v کمیته تخصصی ژئوتکنیک و زلزلهشناسی متشکل از 8 نفر اعضا
v زیر کمیته تدوین پیوستهای جدید متشکل از 6 نفر اعضا
پیشنویس این آییننامه در سال 1378 در یک فراخوان عمومی برای نظرخواهی انتشار یافت و بعد از اصلاح و تکمیل و جمعبندی مجدد بنا به پیشنهاد مشترک وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت کشور در جلسه مورخ 17/9/1378 هیأت وزیران تصویب و ابلاغ شد.
ویرایش سوم
برنامه بازنگری متن آییننامه برای تدوین ویرایش سوم نیز از سال 1379 آغاز گردید که این ویرایش نیز نسبت به دو ویرایش قبل از خود از سطح کیفی بهتری برخوردار بود. در ویرایش سوم آییننامه، علاوه بر لحاظ کردن مطالب جدید و تغییرات لازم در مباحث مختلف که به منظور رفع ابهامات و تناقضات متن آییننامه صورت گرفته، سیر منطقی مباحث در فصلبندی آییننامه نیز مورد توجه بوده است.
برای تدوین ویرایش سوم آییننامه 2800 کمیته دائمی تشکیل گردیــد. طبق مصوبات این جلسه 5 کمیته کاری به شرح زیر در نظر گرفته شد:
• کمیته تخصصی پهنـهبـندی
• کمیـته تخصصی ژئوتکنیک
• کمیته تخصصی سازه
• کمیتـه تخصصی طیف طرح
• کمیته تخصصی ساختمانهای بنایی
کمیته هماهنگی به موازات تشکیل کمیتـههای تخصصی به منظور هماهنگی و نظارت بر روند کلی تدوین تشکیل گردید.
طی تصمیمات اخذ شده در کمیته دائمی با 36 عضو که به عنوان کمیته اصلی برای انجام ویرایش سـوم آییننامه 2800 و رونـد مسـتمر کـار تشکیل شد، اعضاء کمیـته اجـرایی به عنوان زیر کمیته کاری با رأی مستقیم حاضرین، به تعداد 16 نفر از اساتید و پیشکسوتان انتخاب شدند.
برای مشخص شدن مسیر کلی این بازنــگری طی تشکیـل کمـیته هـای اجــرایی مباحث مـورد نظــر به شرح زیر دسـتـه بنـدی شـدنـد که هـــر قسمت توسـط زیرگروه کاری معینی مــورد بررسی قرار گرفته و سپس نتـایج بدست آمده در کمـیته اجرایی مطرح شد و در نهایت در کمیته دائمی به تصویب رسید.
به موازات تشکیل کمیتههای اجرایی، کمیته تخصصی پهنهبندی جهت بررسـی و اصـلاح نقشه پهنـهبندی موجود در آییـننامه تشـکیـل گردید. در همـین راسـتا با تمامی اسـتانـداریها و دانشگاهها و سازمانهـای مسکن و شهرسازی استــانها و سـازمـان زمـینشناسی کشـور و پژوهشـگاه بینالمللی زلزلـهشناسی و مهندسی زلزله و کمیـته فرعی ـ تخصصـی مقابـله با خطـرات ناشـی از زلــزلـه و لـغزش لایـههای زمیـن در خصوص ارسـال مطالعــات پهنهبندی خطرات نسبی زلزله در اسـتانها مکاتباتی انجام شد. سپس طی جلسات متـعدد موارد ارسـالـی مورد بررسی قرار گرفت. شایـان ذکـر است توسط این کمیتـه نقاط جدیدی به لیست اسامـی شهرهای موجود در آیین نامه افزوده شد. سرانجام ماحصل فعالیت کمیتههای اجرایی، کمیتههای سه نفره و کمیتههای تخصصی جمعاً با 5350 نفر ساعت کار، ویرایش سوم این آییننامه میباشد.
اعضاء کمیته دائمی:
- دکتر علی اکبر آقاکوچک
- دکتر محمد تقی احمدی
- دکتر حسن بازیار
- دکتر عباسعلی تسنیمی
- دکتر محسن تهرانیزاده
- دکتر محمد کاظم جعفری
- دکترسید محسن حائری
- مهندس بهمن حشمتی
- دکتر فرهاد دانشجو
- دکتر رضا رازانی
- مهندس ناهید رزاقی آذر
- دکتر مهدی زارع
- دکتر مرتضی زاهدی
- دکتر حسن سروی
- دکتر محسنعلی شایانفر
- دکتر حمزه شکیب
- مهندس شاپور طاحونی
- مهندس علی اصغر طاهری بهبهانی
- دکتر محسن غفوری آشتیانی
- دکتر جمشید فرجودی
- دکتر اورنگ فرزانه
- دکتر مهدی قالیبافیان
- دکتر منوچهر قریشی
- دکتر محمد تقی کاظمی
- دکتر علی کمک پناه
- دکتر بهروز گتمیری
- دکتر ابراهیم مالکی
- مهندس سید سهیل مجید زمانی
- دکتر علی مزروعی
- دکتر علیرضا مصیبی
- مهندس علی اکبر معین فر
- دکتر حسن مقدم
- دکتر رسول میرقادری
- دکتر فریبرز ناطقی الهی
- دکتر احمد نیک نام
- دکتر سعید هاشمی طباطبایی
ویرایش چهارم
این مرکز با توجه به بازخوردهای اجرایی آیین نامه و همچنین آخرین دستاوردهای علمی – تحقیقاتی که از وقوع زلزله های متعدد در سراسر جهان و ایران به دست آمده است، برنامه بازنگری متن آیین نامه برای تدوین ویرایش چهارم را در دستور کار خود قرار داد. در اجرای این دوره از بازنگری آیین نامه، با توجه به اولویت های بازنگری و به منظور اعمال دقت بیشتر در تخصص های مربوطه در هر بخش از آیین نامه، 8 کارگروه تخصصی تشکیل شده و با برگزاری جلسات متعدد وظایف بازنگری مباحث آییننامه را بر عهده داشتند. هدایت و هماهنگی این کارگروه ها، توسط کمیتههای هماهنگی، اجرایی و دائمی ( متشکل از 44 نفر زا استادان و صاحبان فن) انجام شده است.
ویژگی های ویرایش چهارم:
- توجه به سادگی و گویایی ضوابط استاندارد
- به روز رسانی پهنه بندی خطر نسبی زلزله
- اصلاح طیف پاسخ طراحی با توجه به اثرات نزدیک گسل
- اصلاح طبقه بندی نوع زمین
- اصلاح ضوابط مربوط به مسائل ناپایداری های زمین
- ارائه ضوابط لرزه ای برای طراحی فونداسیون
- ارائه روشهای ساده شده تحلیل برای سازه های دارای هندسه ساده در کنار تدقیق روشهای فعلی
- معرفی روش تحلیل استاتیکی غیر خطی به عنوان یکی از روشهای تحلیل
- اصلاح و به روز رسانی جدول ضریب رفتار و ترکیبات بار شامل زلزله
- معرفی سیستم های جدید باربر لرزه ای
- اصلاح ضوابط مربوط به زمان تناوب
- اصلاح ضوابط مربوط به دیافراگم ها و المان های جمع کننده نیرو
- توجه به مفهوم طبقه بندی طراحی لرزه ای ساختمانها ( توجه همزمان به وضعیت لرزه خیزی و اهمیت ساختمانها در طبقه بندی آنها)
- ارائه ضوابط لرزه ای برای اعضای غیر سازه ای نظیر اجزای معماری ، مکانیکی و الکترونیکی
- ارائه ضوابط تکمیلی طرح لرزه ای برای سازه های غیر ساختمانی
- ارائه ضوابط برای اندرکنش سازه و خاک در طراحی لرزه ای
- اصلاح ضوابط مربوط به ساختمانهای بنایی
- بررسی و اصلاح ضوابط مربوط به اتصالات گیردار تیر I شکل به ستون قوطی
اعضاء کمیته دائمی:
- دکتر علی اکبر آقاکوچک
- دکتر محمد تقی احمدی
- دکتر نصرالدین الیاس زاده
- دکتر حسن بازیار
- دکتر علی بیتاللهی
- دکتر طیبه پرهیزکار
- دکتر عباسعلی تسنیمی
- دکتر محسن تهرانیزاده
- دکتر محمد کاظم جعفری
- دکترسید محسن حائری
- مهندس بهمن حشمتی
- مهندس مهدی خوش کردار
- دکتر رضا رازانی
- دکتر مهدی زارع
- دکتر مرتضی زاهدی
- دکتر محمد شکرچیزاده
- دکتر حمزه شکیب
- مهندس شاپور طاحونی
- مهندس علی اصغر طاهری بهبهانی
- دکتر محسن غفور آشتیانی
- دکتر جمشید فرجودی
- دکتر اورنگ فرزانه
- دکتر سید محمود فاطمی عقدا
- دکتر منوچهر قریشی
- دکتر محمد تقی کاظمی
- دکتر علی کمک پناه
- دکتر بهروز گتمیری
- محمد حسین ماجدی اردکانی
- دکتر سید سهیل مجید زمانی
- دکتر علی مزروعی
- مهندس علی اکبر معین فر
- دکتر حسن مقدم
- دکتر رسول میرقادری
- دکتر فریبرز ناطقی الهی
- دکتر احمد نیک نام
- دکتر سعید هاشمی طباطبایی
- دکتر علی اکبر یحیی آبادی
تهیه و تدوین آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد 2800ایران) یکی از اقدام های موثر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با همکاری محققین و متخصصین ذیربط به منظور احداث واحدهای ساختمانی ایمن و مطمئن می باشد. نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست و بی شک تدوین این استاندارد و تلاش برای اجرای فراگیر آن می تواند نقش بسزایی در ضابطه مند نمودن ساخت و ساز در کشور و در نتیجه کاهش خسارات ناشی از زلزله داشته باشد.